Voorstel aan de gemeenteraad

Datum: 12 oktober 2015
Agendanr.:   
Onderwerp:  Aanbiedingsbrief begroting 2016

Aan de raad,

Samen komen we verder

Wij presenteren u de 2^e begroting van deze coalitie.Wij zijn met de aanbieding van deze begroting bijna halverwege de raadsperiode 2014-2018. Wij zien dat de economie aan het herstellen is van een lange en behoorlijke diepe inzinking. Dit vertaalt zich gelukkig ook in een wat zonniger beeld op de financiën voor de komende jaren.

De problematiek van ontheemde vluchtelingen bepaalt ineens onze agenda. Iets wat we enkele maanden terug nog konden beschouwen als iets van ver weg, Zuid Italië en Spanje, een beetje rond de kanaaltunnel in Frankrijk maar zonder directe gevolgen voor Nederland, blijkt ineens alle mediarubrieken te domineren. Dit zal aan Bergen evenmin voorbij gaan.
We houden er rekening  mee dat de ontheemden ook in onze gemeente een thuisbasis gaan zoeken. In welke mate en waar dat weten we op dit moment nog niet.
De raad van Bergen heeft zich aangesloten bij de woorden van de burgemeester dat Bergen in beginsel haar bijdrage wil leveren aan het oplossen van dit soort menselijke drama’s. De mogelijkheden die Bergen heeft zijn qua schaal en plek nog niet de eerste zoekrichtingen voor het COA, maar dit kan zo maar veranderen.
Bergen wil in elk geval het sociale hart blijvend laten spreken dat hier altijd warm heeft geklopt en bepalend is geweest in de wijze waarop wij omgaan met de mensen die het minder goed gaat.

Samen komen we namelijk altijd verder.

Tussenbalans
Bijna halverwege deze raadsperiode is het al mogelijk een tussenbalans op te maken. Als wij dan door de oogharen kijken naar de ambities die zijn neergelegd in het coalitieakkoord kunnen wij vaststellen dat wij met nagenoeg alle afspraken al daadwerkelijk aan de slag zijn gegaan of al in 2015 een start maken. Enkele afspraken zijn zelfs al geheel gerealiseerd. Wij verwijzen u graag naar de betreffende Deel 1 algemeen paragraaf 4 stand van zaken coalitieakkoord.

U heeft voor de periode tot 2030 een tweetal speerpunten benoemd. Deze speerpunten bepalen in belangrijke mate de koers van onze gemeente voor middellange termijn. Ondernemen met de natuur en sociale cohesie hebben uiteraard hun eigen insteek. Wij stellen daarnaast vast dat ze ook veel gemeen hebben. In beide speerpunten gaat het immers om een insteek waarbij wij als gemeente er voor kiezen de samenleving zich te laten ontwikkelen tot een sterke en hechte gemeenschap.

Bij ondernemen met de natuur gaat het meer specifiek om de bestaande of nieuwe ondernemers die de handen ineen zouden moeten slaan om Bergen toeristisch recreatief verder op de kaart te zetten en daarmee business te maken. Het is hiervoor al aangehaald: samen komen we verder. De gemeente speelt hierbij een stimulerende en faciliterende rol. Belangrijk in het begin, maar met het oogmerk vooral de kracht in ondernemersland aan te wakkeren.
Bij sociale cohesie gaat het erom iedereen mee te laten doen aan de samenleving. Ook hier speelt de gemeente de rol van aanjager en faciliteren wij zaken,  maar zien wij graag dat al die ruim 13.000 inwoners de handen ineen slaan. Ook hier geldt dat elkaar kennen en elkaar weten te waarderen om de sterke punten uiteindelijk helpt om de samenleving weer minder afhankelijk te maken van “de gemeente”.
Onderlinge solidariteit en wederzijdse afhankelijkheid helpen om de samenleving weer krachtig te maken. Het is niet zo dat bij een sterke samenleving en een sterk ondernemersklimaat een zwakke overheid past. Geenszins zelfs. Wij gaan voor een gemeente die er steeds op gericht is mensen in de samenleving niet afhankelijk te maken van de overheid en daarmee onnodig passief en gemakzuchtig.

De gemeente wil er zijn en zal er zijn en zal blijven om dingen aan te wakkeren, zuurstof te geven aan initiatieven die anders niet of traag van de grond komen. De gemeente zal er zijn voor mensen die niet voldoende zelfredzaam zijn en een vangnet hiervoor vormen. Voor Bergen betekent dat ook dat de gemeente zo nu en dan corrigerend zal moeten blijven optreden omdat nu eenmaal niet iedereen onmiddellijk datgene doet waar iedereen blij en gelukkig van wordt.

U heeft bij de start van deze raadsperiode € 400.000 structureel beschikbaar gesteld voor de twee speerpunten. Nu bijna halverwege deze periode stellen wij vast dat wij nog ruimte over hebben voor nieuwe initiatieven. Overigens blijkt dat veel initiatieven het prima kunnen doen zonder of met weinig gemeenschapsgeld. “Even pinnen bij de gemeente” is er niet (meer) bij. De gemeente kan werkenderwijs goed inspelen op de kansen en ontwikkelingen die zich in de samenleving voordoen.
Het is bepaald niet vanzelfsprekend dat wij er als gemeente, uw raad en ons college tezamen, erin zijn geslaagd om in relatief zo korte tijd een dergelijke omslag te hebben gemaakt.
Natuurlijk zijn er ook projecten waar we met een gemeentelijke bijdrage iets mogelijk hebben gemaakt dat zonder domweg niet van de grond zou zijn gekomen. Wij wijzen bijvoorbeeld op de uitkijktoren in Wellerlooi, Superrr in Afferden en natuurlijk de film. EMS FILMS wil een natuurfilm maken op en om carréboerderij De Huberdenhof in Well. De film wordt in een historische setting opgenomen vanuit het oogpunt van (boerderij)dieren. Dit zal een geweldige spin off opleveren voor de hele regio.

Voor de besteding van de speerpuntengelden is bij de kaderbrief 2016 een aantal hoofdlijnen vastgesteld. (het toetsingskader).
De middelen kunnen als volgt worden ingezet:

1. Revolverend fonds
Doel: ondersteunen van initiatieven die een bijdrage leveren aan het bevorderen van sociale cohesie en ondernemen met de natuur.

Vorm: beschikbaar stellen van een lening met gunstige voorwaarden, waarin een andere instelling niet kan voorzien (bank). De lening wordt in termijnen terugbetaald.

2. Bijdragen om niet (speldengeld)
Doel: ondersteunen van initiatieven die een bijdrage leveren aan het bevorderen van sociale cohesie en ondernemen met de natuur.

Vorm: beschikbaar stellen van een bijdrage om niet. Het budget zorgt ervoor dat een initiatief uit de startblokken kan. Het is het bekende zetje wat nodig is om een initiatief te laten slagen.

3. Investeringsfonds
Doel: het realiseren van toonaangevende projecten in het kader van de speerpunten. Deze dragen bij aan het op de kaart zetten van Bergen. Heeft dus een herkenbaar profiel.

Vorm: het project is een bekend “landmark”. Door het budget structureel beschikbaar te hebben kan het investeringsbedrag fors zijn.

4. Garantstelling
Doel: met een garantstelling ondersteunen van initiatieven die een bijdrage leveren aan het bevorderen van sociale cohesie en ondernemen met de natuur.

Vorm: zekerheidsstelling van de betaling van de rente en aflossing aan de geldverstrekker voor het geval dat de geldnemer in gebreke is gebleven.

5. Projectenbudget
Doel: door ondersteunende werkzaamheden kunnen bovenstaande onderwerpen (1 t/m 4) tot een succes worden gebracht.

Vorm: ondersteunende werkzaamheden in de sfeer van communicatie, subsidieverkenning, externe denkkracht binnenhalen, specifieke expertise inwinnen.

Het college zal de volgende toetsingscriteria hanteren t.a.v. inzet middelen voor initiatieven.
Het initiatief:

• past binnen de visie 2030 en bevordert Ondernemen met de natuur en/of Sociale Cohesie en/of
• draagt bij aan verbinding tussen inwoners/ondernemers/verenigingen en bevordert Sociale Cohesie en/of leefbaarheid en/of
• heeft draagvlak bij de inwoners van Bergen en/of partners.

Gewenst beleid
Zoals u bekend is de gemeente nog steeds erg afhankelijk van rijksuitkeringen. Het gevolg is dat we nog steeds reikhalzend uitkijken naar nieuwe circulaires van het Rijk. In de aanloop naar de begroting was de septembercirculaire van belang. De economische lente waarin we terecht zijn gekomen maakte dat wij optimistisch waren over de ontwikkelingen in de uitkering gemeentefonds. De septembercirculaire pakt inderdaad niet ongunstig uit voor Bergen.
Wij kunnen de komende vier jaar geleidelijk aan hogere uitkeringen verwachten. Het is overigens nogal bescheiden voordelig effect op ons begrotingsresultaat loopt op van € 45.000 in 2016 tot € 164.000 in 2019, maar is overduidelijk een trendbreuk met de afgelopen jaren.

Dit betekent dat wij in staat zijn weer eigen accenten aan te geven. Waar hebben we het dan bijvoorbeeld over?

Bergen ligt als een soort worst aan de Maas, lang dun en aantrekkelijk, maar “ingeklemd” tussen die Maas en de grens. Om de mogelijkheden van Bergen verder te benutten is de samenwerking met Gennep, Mook en Middelaar en het eerder genoemde Weeze en Goch en het Land van Cuijk belangrijk. Ook hier geldt: samen komen we verder. Deze specifieke agenda staat bekend als de “Oost-West-agenda”. Wij willen hier geld voor uittrekken, geld waarmee we het eerder gepresenteerde rapport ‘Van achterland naar kloppend hart’ van idee naar uitvoering kunnen loodsen. Het gaat dan echt om samenwerking in concrete projecten. Projecten waarbij wij door aansluiting bij Euregionale gelden tot multipliers willen komen. Het gaat dan voor een deel om procesgeld om projecten voor te bereiden en voor een deel om investeringsgeld. Als wij daar als college over beschikken kunnen we snel inspelen op mogelijkheden.

U heeft zich eerder uitgesproken voor de inzet van combinatiefunctionarissen en ontwikkelingsgerichte kinderopvang. In bijgaande begroting stellen wij u voor hier ook geld aan te gaan besteden. De combinatiefunctionarissen (2,8 fte) zetten wij in om bewegen van jongeren en ouderen te stimuleren en zo een bijdrage te leveren aan een gezonde samenleving. De gelden voor deze functionarissen hadden wij verzuimd in de begroting 2015 af te zonderen. Omdat het geoormerkte gelden zijn moet het geld dat niet besteed wordt aan het doel waarvoor het geld beschikbaar is gesteld terug naar het Rijk. Dat is zonde van het geld en zonde van de goede dingen die wij er in Bergen mee doen en kunnen doen.
Voor de ontwikkelingsgerichte kinderopvang hebben wij u recent enkele scenario’s voorgelegd en in deze begroting hebben wij de keuze voor scenario 2 alvast vertaald. Het bedrag kan worden aangepast naar mate u een van de andere scenario’s zou kiezen.

Vanuit speerpuntgelden en reserves zouden wij u ook nog enkele ambities willen voorleggen.
Zo hebben wij voor anderhalf jaar een bedrijfscontactfunctionaris geprioriteerd. Het speerpunt ondernemen met de natuur alleen al vraagt voor de korte termijn een intensievere betrokkenheid van de gemeente bij betrokken ondernemers. Wij willen als gemeente letterlijk door frequente fysieke aanwezigheid bij ondernemers laten zien dat wij een dergelijk speerpunt hebben en helpen een netwerk op te zetten waarin ondernemers elkaar steeds beter weten te vinden.

De beschoeiing bij het Reindersmeer is een ander voorbeeld dat u terug zult vinden. Voor de groei van de recreatie en passend bij onze speerpunten wellicht minder zichtbaar maar even noodzakelijk als de aanpassing van de genoemde Dorpsstraat.

In het kader van de uitvoering van de speerpunten is nadrukkelijk aandacht besteed aan de strategische mogelijkheden van communicatie om Bergen in al haar waardevolle facetten en ontwikkelingen op de kaart te zetten. Onze externe gerichtheid naar inwoners, organisaties en buren dient beter en structureler te worden. Een tweede kans om Bergen op de kaart te zetten is gegrepen door onze betrokkenheid bij de EMS-film. Een derde kans die ons geboden is om Bergen op de kaart te zetten is de organisatie van de Bestuursdag 2016 van de Vereniging Limburgse Gemeenten.
Om Bergen nog beter bekend te maken bij de decisionmakers uit de omgeving willen wij in 2016 samen met Weeze deze dag voor de Limburgse gemeenten organiseren. Dan kunnen op een dag potentieel wel 900 Limburgse en Duitse sleutelfiguren bekend gemaakt worden met alle fraais en bijzonders dat Bergen te bieden heeft. Het DB van de VLG heeft dit tamelijk unieke aanbod om een grensoverschrijdende dag te organiseren gretig aanvaard. Wij hebben hiervoor een bedrag geprioriteerd van € 25.000. Het ligt erg voor de hand dat we dan behalve de parels van onze gemeenten de bezoekers ook laten zien wat Bergen tegen die tijd heeft bereikt op het gebied van beide speerpunten.

Een tweetal posten verdient in het kader van deze begroting nadere toelichting. Het gaat om frictiekosten organisatie en herinrichting gemeentehuis. Beide posten hebben wij vooralsnog PM gezet. Zoals wij u onlangs hebben bericht via een raadsinformatiebrief zijn wij bezig met een bescheiden aanpassing van de organisatie. De ambities die wij hebben geformuleerd rondom de speerpunten hebben ook consequenties voor de insteek, houding en gedrag van onszelf, bestuurders en ambtelijk medewerkers. Waar mogelijk een minder dominante rol, meer faciliterend en netwerkend, meer extern gericht dan intern. Wij hebben dit Ambtenaar 2.0 gedoopt. Wij hebben gemerkt dat de structuur die wij in 2011 hebben ingevoerd niet dat oplevert dat wij ervan verwacht hadden. Onze ambitie is dit binnen de formatieve ruimte in te vullen, maar vragen u er rekening mee te houden dat dit onverhoopt toch niet mocht lukken. Vandaar de PM-post.

Voor het Ambtenaar 2.0-schap is het nodig dat ons gemeentehuis meer ingericht is op ontmoeten, op samenwerken. In de huidige opzet is dat niet goed mogelijk. Wij nodigen u graag een keer uit voor een excursie door de werkruimten van het gemeentehuis om vast te stellen dat er nogal wat belemmeringen zijn voor het samenwerken en ontmoeten, nog afgezien van de ronduit armoedige indruk die veel werkplekken maken met verouderde plafonds, slecht functionerende ventilatie en geluidsoverlast. Fasegewijs zouden wij tot aanpak hiervan willen komen waarbij een fatsoenlijke uitstraling binnen het plan Mosaïque en duurzaamheid sowieso belangrijk zijn.

Financiële doorkijk
Zoals aangegeven kan Bergen de toekomst best zonnig tegemoet zien. Er vanuit gaande dat u het met de bovengenoemde onderwerpen eens bent en dat hiervan de financiële vertaling heeft plaatsgevonden, laat het begrotingsresultaat voor elk jaar zwarte cijfers zien.
Deze ontwikkelen zich van een bescheiden plusje van ca. € 45.000 in 2016 tot ca. € 164.000 in 2019. Op een begroting van 33,5 miljoen overigens ook nog steeds een kleine marge, maar veel gemeenten staan er aanmerkelijk minder gunstig voor. Er zou ruimte gevonden kunnen worden door de stijging van de belastingen te verlagen. 1% verlaging staat ongeveer gelijk aan € 20.000.

Het is een kwestie van afweging of u alles overziend het geld bijvoorbeeld niet toch liever structureel besteedt aan toezichthouders, de blauwe BOA’s waarover eerder is gesproken, of een (eerdere) aanpassing van de Ontginningsweg dat voor € 270.000 op de wensenlijst staat. Of dat u geld wil uit trekken voor enkele infrastructurele knelpunten.

Planning & Control systeem
Wij hebben in onze begroting van 2015 aangekondigd dat wij onze totale Planning & Control systeem.  wilden versterken. Wij gaan dit doen door de begroting- en verantwoordingsdocumenten te verbeteren door:

• De begroting- en verantwoordingsdocumenten leesbaarder, overzichtelijker en dunner te maken;
• De ondersteunende middelen gebruikersvriendelijker te maken;
• De P&C producten toegankelijker te maken door het invoeren van digitale rapportering.

Met de aanschaf van het Planning en Controlsysteem (hierna te noemen P&C systeem) moet een duidelijke, volgbare en meetbare verbinding ontstaan tussen wat de raad wil bereiken, het college daarvoor wil doen, het management uitzet en de budgethouders en budgetbeheerders evenals de medewerkers daadwerkelijk uitvoeren.
Ergo: een ondersteunde tool waarmee de gehele Planning en Controlcyclus opgesteld kan worden. Dat wil zeggen een kaderbrief, programmabegroting, productbegrotingen, tussentijdse voortgangsrapportages en de jaarrekening. Wij vinden het belangrijk dat middels het P&C systeem "Documenten in één oogopslag" vervaardigd kunnen worden en hiermee voor gebruikers (raadsleden/ burgers/ toezichthouders etc.) beschikbaar kunnen komen; dus koppeling met internet.

Deze begroting is ingedeeld in drie delen.

• In deel 1 wordt in algemene zin ingegaan op de begroting en de visie richting 2030 met als belangrijke pijlers Ondernemen met de Natuur en Sociale Cohesie.
• In de delen 2 en 3 worden respectievelijk de programma’s en de paragrafen behandeld.
• In de bijlagen zijn een aantal toelichtende verplichte onderwerpen opgenomen.

Tot slot
De vaststelling van de begroting vindt plaats in uw openbare vergadering van 10 november 2015.

Op maandag 26 oktober 2015 is een technisch overleg gepland waarbij de fracties in de gelegenheid worden gesteld om technische vragen te stellen aan de ambtelijke organisatie. Verder bestaat de mogelijkheid om een bilaterale afspraak te maken met Wim van Bergen om technisch een en ander nader toe te lichten.

Wij stellen u voor de begroting voor het begrotingsjaar 2016 vast te stellen en het college op te dragen om deze uit te voeren.

Burgemeester en wethouders van Bergen,